Tháng Tám Hà Nội: Hương thị, hương cốm và mùa thu trở lại

Có lẽ, không nơi đâu mùa thu lại đến bằng “mùi hương” như ở Hà Nội. Không cần tiếng lá rơi, không cần trời đổ gió hay mưa phùn, chỉ cần một sáng tháng Tám thức dậy, mở cửa sổ, và bất chợt bắt gặp mùi thơm dìu dịu của trái thị chín hay chút hương cốm non gói trong lá sen là đã biết mùa thu đã thực sự quay về.

Hương thị: mùi thơm của cổ tích

Thị loài quả vàng óng, hình dáng tròn trịa, căng bóng và mùi thơm rất riêng. Không cần bổ ra, không cần ăn, chỉ cần đặt trong lòng tay hay treo một chùm nơi góc nhà, hương thị sẽ tự tìm cách tỏa lan  nhẹ nhàng, kín đáo nhưng dai dẳng. Trong những phiên chợ đầu tháng Tám, những gánh hàng rong bắt đầu xuất hiện vài rổ thị nhỏ, được nâng niu trên lớp lá chuối tươi, vừa bán vừa để ngắm, như một thứ quà ký ức gửi lại cho người đi chợ vội vã.

Hà Nội có thể đã đổi thay, nhưng hương thị thì vẫn vậy, vẫn là mùi của tuổi thơ, của bà, của mẹ, và cả những buổi chiều ngồi bên cửa sổ đọc chuyện Tấm Cám. Quả thị trong truyện cổ tích không phải chỉ là nơi cô Tấm ẩn mình, mà còn là biểu tượng của điều đẹp đẽ, hiền lành và bao dung – như chính mùa thu Hà Nội, không phô trương nhưng khiến người ta thương nhớ mãi.

Trong ký ức nhiều người, hương thị là thứ hương làm dịu lại nhịp sống, làm mềm đi sự gấp gáp và bon chen của đời thường. Có người từng nói: “Chỉ cần một quả thị trong nhà, là cả không gian như trở nên đằm thắm hơn”. Mùa thu ở Hà Nội, vì thế, không chỉ đến trên những tán bàng đỏ lá, mà đến bằng chính những điều nhỏ bé như vậy.

Hương cốm: thức quà của đất trời

Cốm thứ quà được làm từ lúa non, tưởng đơn giản mà lại tinh tế vô cùng. Chỉ người Hà Nội mới có thói quen ăn thu bằng mùi cốm, thứ mùi thoảng trong gió, vừa mộc mạc, vừa thanh tao. Từ làng Vòng, cốm tỏa đi khắp phố, gói trong lá sen xanh, buộc dây rơm nhỏ xinh. Người ta mua cốm không chỉ để ăn, mà để tặng, để chưng, để lưu giữ hương thu.

Giữa tháng Tám, các gánh hàng rong bắt đầu rao: “Ai cốm đê… cốm mới đây… cốm làng Vòng đê!” Tiếng rao ấy trở thành âm thanh báo mùa, khiến người đi đường khựng lại vài giây, mua lấy một gói nhỏ để nhâm nhi hay chia sẻ cùng người thân. Cốm ăn với chuối tiêu chín, cốm nấu chè, làm bánh, hoặc chỉ đơn giản là nhón từng nhúm nhỏ, nhai chậm để cảm nhận vị ngọt lúa non tan dần trong miệng, mỗi cách đều là một kiểu thưởng thức Hà Nội theo mùa.

Cốm là món quà không thể vội. Người làm cốm phải thức từ tờ mờ sáng, chọn nếp ngon, giã tay từng mẻ, canh đúng độ để hạt không bị nát cũng không còn sống. Người ăn cốm cũng phải chậm rãi, từ tốn. Có lẽ vì vậy mà cốm gắn liền với nét tao nhã, trầm lặng, khác hẳn những món ăn ồn ào của hè hay đông. Ăn cốm là cách người Hà Nội học cách sống chậm giữa nhịp phố vội vã.

Hà Nội tháng Tám  những tầng ký ức chồng lớp

Có những mùa thu rất trẻ, với áo dài trắng, với cánh phượng muộn cuối sân trường, với nỗi nhớ chưa gọi thành tên. Cũng có mùa thu rất già – với tóc bạc và những bước chân trầm mặc trên vỉa hè rợp nắng. Nhưng dù ở tuổi nào, người ta cũng đều bị Hà Nội tháng Tám mê hoặc, vì những điều không cần chạm tay vẫn có thể cảm nhận bằng trái tim như mùi thị chín trong tủ áo mẹ, hay mùi cốm thơm từ ngõ nhỏ bay ra mỗi chiều muộn.

Tháng Tám không rực rỡ như tháng Tư, không nhộn nhịp như tháng Mười Hai. Nhưng Hà Nội lúc này đẹp một cách dịu dàng, như người đàn bà biết lặng yên sau những tháng năm bận rộn, chỉ cần một ánh mắt là khiến người ta rung động. Và chính sự dịu dàng ấy đã níu chân bao người  những kẻ đi xa và cả những người ở lại để nhớ, để yêu và để sống một cách mềm mại hơn.

Tháng Tám – mùa của hương thị và cốm non – là lúc Hà Nội dịu dàng như một lời thì thầm, nhắc mỗi chúng ta sống chậm lại, để yêu thành phố này thêm một lần nữa – sâu hơn, đầy hơn, và tha thiết hơn.

HL